Economie EU bungelt onderaan door gemis aan krachtig industriebeleid  

Door zwak industriebeleid raakt de Europese economie steeds verder achterop. De EU loopt teveel achter China en de VS aan. In plaats van beleid te ontwikkelen dat uitgaat van de eigen kracht, worden vooral miljarden geïnvesteerd om achterstanden te beperken. Een heilloze weg stelt kredietverzekeraar Allianz Trade in het rapport ‘Industrial policy: old dog, new tricks?’ (zie bijlage).

Industrieel beleid en subsidies zijn terug als nooit tevoren stelt de kredietverzekeraar. In 2023 voerden regeringen 2.642 industriële beleidsmaatregelen uit, zo meldt het rapport. Het meest populair zijn subsidies aan de eigen lokale industrie en bedrijven. Daarbij lopen de VS, China en India voorop. Bekende recente voorbeelden zijn de Amerikaanse Inflation Reduction Act (IRA) en de CHIPS en Science Act. De Europese Unie reageerde geschokt op deze protectionistische maatregelen en noemde het in strijd met regels van de Wereldhandelsorganisatie.

Europa zelf kwam onder meer met de Green Deal en Net-Zero Industry Act. Allianz Trade constateert dat het industriebeleid van de EU teveel een balanceer-act is. Het beleid streeft allerlei uiteenlopende onderliggende doelen na zoals het in evenwicht brengen van de groene en de digitale transitie, het in stand houden van de interne markt, het bevorderen van innovatie en het behoud van nationale controle over het beleid. Ook richt de strategie zicht op een waaier aan sectoren zoals halfgeleidertechnologieën, waterstof, industriële data, ruimtelanceerinrichtingen en emissievrije luchtvaart. De kredietverzekeraar stelt dat de technologische neutraliteit van het Europese industriebeleid heeft geleid tot minder gerichte steun voor innovatieve technologieën dan in de VS.

Johan Geeroms, Director Risk Underwriting Benelux van Allianz Trade: “Waar ons onderzoek vooral op wijst is dat veel maatregelen van de EU re-actief zijn. Neem de maatregelen die de EU vorig jaar presenteerden om voor zeldzame metalen zoals lithium minder afhankelijk te zijn van vooral China (de Critical Raw Materials Act). Opeens willen we zelf met mijnbouw beginnen nadat we de winning van zeldzame metalen jarenlang aan andere landen over hebben gelaten om milieuschade in Europa te vermijden. Een typisch voorbeeld van een inhaalrace die wordt gestart maar die bij voorbaat niet te winnen is.” Volgens Geeroms dreigt er voor zeldzame metalen een zelfde soort afhankelijkheid zoals die nu ook bestaat voor olie. “Naast de OPEC krijgen we ook een OMEC”.

Allianz Trade pleit in het rapport voor een Europees industriebeleid dat zich richt op innovatie-ecosystemen. Het rapport spreek van ‘horizontaal’ beleid dat zich richt op specifieke thema’s. Geeroms: ”Subsidieer niet één specifieke bedrijfstak; bijvoorbeeld automotive, maak zoek naar clustering rond een thema, bijvoorbeeld mobiliteit. En investeer dan niet alleen in elektrische voertuigen maar ook in laadpalen, accu-technologie, het elektriciteitsnet, openbaar vervoer en alternatieve mobiliteitsopties. Een breed veld waarbij ingespeeld wordt op specialisaties van allerlei lidstaten. Industrieën die over en weer gebruik maken van elkaar en elkaar aanvullen.”

Een voorbeeld van Europese samenwerking die de goede richting op gaat is Airbus, zo stelt Geeroms. “Daar zie je hoe het moet. Groot durven denken. Samenwerking tussen verschillende Europese landen om wereldleider te worden in de lucht- en ruimtevaartindustrie. Producten, expertise en technologie uit heel Europa worden gebruikt. Ook levert de samenwerking technologische kennis op en versterkt het de Europese defensie. Het mes snijdt aan vele kanten.”

Volgens Geeroms moet Europa uitgaan van de eigen kracht en twee stappen vooruit durven denken in plaats van steeds achter China en de VS aan te lopen. “En als je een dergelijk industrieel beleid optuigt pas dan op voor bureaucratie. Administratieve rompslomp haalt meteen de fut eruit. Ook moet voorkomen worden dat alleen een paar grote bedrijven profiteren van de subsidie, zoals we zien gebeuren bij de Amerikaanse CHIPS Act.